The Professors’ House

The building is part of the Warsaw University of Technology complex, built in the years 1899–1901 on the area of the former Ujazdowski cemetery, between Koszykowa Street, Polna Street, Nowowiejska Street and Topolowa Street. Professors of the Warsaw University of Technology lived there.

A daughter of one of the professors from the University’s chemistry department, Kazimierz Smoleński, was Anna Smoleńska Hania. She was born on 28 February 1920. During German occupation she studied the history of art at the secret University of Warsaw and was a scout in the Grey Ranks. She took part in operations of the Wawer Small Sabotage Organization. She took care of the families of the arrested and brought them messages from Pawiak. She belonged to the Kuźnica Harcerska.

In 1942, she won a competition from the Home Army Headquarters Bureau of Information and Propaganda, for the sign of the Polish Underground. Her project is the well-known anchor–The Symbol of Fighting Poland. She was also courier for the secretary of the editorial team of the Biuletyn Informacyjny (Information Bulletin), Maria Straszewska. On 3 November 1942, Anna Smoleńska was arrested by the Gestapo with her parents, sister, brother and her sister-in-law. After being imprisoned at Pawiak everybody except her father was sent to the concentration camp in Auschwitz, where Anna Smoleńska and three other members of the family were killed.

Tadeusz Zawadzki Zośka also lived in the Professors’ House. He was born on 24 January 1921. He was a scout instructor, scoutmaster, second lieutenant of the Home Army, commandant of the Assault Groups in Warsaw, and one of the main characters in the Stones for the Rampart by Aleksander Kamiński. He joined the underground movement in October 1939. When the scouts of the 23rd Warsaw Scout Troop formed the Military Pomarańczarnia, he led it. In December 1939 and January 1940, he took part in the Small Sabotage’s actions of the Polish People’s Independence Action. From January to July 1940, he was a courier in the prison unit of the Union of Armed Struggle. In March 1941 he joined, with his troop, the Grey Ranks and the Small Sabotage Wawer Organization. After completing a course, he received the title of assistant scoutmaster.

In November 1942, under the codename Tadeusz, he became the troop leader, commandant of the Assault Groups of the Warsaw Regiment and the deputy military commander of the parent Assault Groups organization. After completing an alternative course of the School of Reserve Infantry Cadets, he was promoted to corporal cadet. Then he completed his first wartime scoutmaster course and received the title of scoutmaster. He was also promoted to the rank of second lieutenant of the infantry reserve. He took part in many well-known diversion operations and in the preparations for the recapturing of the head of the Grey Ranks, Florian Marciniak, from the Germans. He was killed during the attack on the guardhouse Grenzschutzpolizei in Sieczychy on the night of 20 August 1943.

Budynek ten należy do kompleksu gmachów Politechniki, wybudowanych w latach 1899–1901 na terenach dawnego cmentarza Ujazdowskiego (później plantacji zieleni miejskiej), między ulicami Koszykową, Polną, Nowowiejską i Topolową, zaprojektowany został jako dom mieszkalny dla profesorów uczelni przez Bronisława Brochwicz-Rogoyskiego. Był to otoczony zielenią wolno stojący budynek trzypiętrowy, którego fasada przedzielona trzema ryzalitami ozdobiona została neobarokowymi detalami (po II wojnie światowej budynek odbudowano w zmienionej formie). Mieszkali w nim profesorowie Politechniki Warszawskiej
Brochwicz-Rogoyski zaprojektował m.in. budynek centrali Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej z 1904–1908 – pierwszy w Warszawie budynek zasługujący na miano wieżowca.

Anna Smoleńska ps. „Hania” (ur. 28 lutego 1920, zm. 19 marca 1943) – studentka historii sztuki na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, harcerka Szarych Szeregów.
Była córką profesora chemii Politechniki Warszawskiej Kazimierza Smoleńskiego. Uczestniczka akcji małego sabotażu „Wawra”. Opiekowała się rodzinami aresztowanych i dostarczała im grypsy z Pawiaka. Należała do „Kuźnicy Harcerskiej”.
W 1942 roku wygrała konkurs Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK na znak Polski Podziemnej projektem kotwicy – Znaku Polski Walczącej. Kotwica została wybrana w ciągu ok. 2 miesięcy z 27 propozycji zgłoszonych na konspiracyjny konkurs. Jednym z inicjatorów tego konkursu był Czesław Michalski. W konkursie wybrano także znak „Skrzyżowanych mieczy grunwaldzkich”. Przy wyborze brano pod uwagę m.in. łatwość wykonania oraz wymowę patriotyczną.
Anna Smoleńska była łączniczką sekretarza redakcji „Biuletynu Informacyjnego” Marii Straszewskiej. Po nieudanej próbie aresztowania redaktora naczelnego „Biuletynu Informacyjnego” Aleksandra Kamińskiego i sekretarza redakcji Gestapo 3 listopada 1942 roku aresztowało Annę Smoleńską wraz rodzicami, siostrą, bratem i bratową w ramach serii aresztowań, które przeprowadzono w różnych lokalach kontaktowych na terenie Warszawy. Po osadzeniu na Pawiaku wszyscy poza ojcem zostali wywiezieni do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie Anna Smoleńska, podobnie jak troje członków rodziny, zginęła. Ojciec Anny przez kilka miesięcy był więziony na Pawiaku, 13 maja 1943 roku został rozstrzelany przez Niemców w Lesie Kabackim, miał 57 lat. Brat Stanisław przeżył jako jedyny z całej rodziny. Po wojnie powrócił do stolicy, gdzie rozpoczął pracę w Polskim Radiu. Zmarł w Warszawie 24 stycznia 1986 roku.
Znak „Polski Walczącej” w postaci kotwicy był malowany w miejscach dobrze widocznych dla Polaków i okupantów: na murach, tablicach ogłoszeniowych, słupach elektrycznych i na przystankach tramwajowych. Znak malowano zwykle trudno usuwalną farbą smołową, różnymi malarskimi pędzlami do malowania mieszkań. Akcję zapoczątkowano w Warszawie na przełomie marca i kwietnia 1942 roku.

Tadeusz Leon Józef Zawadzki, przybrane nazwisko: Tadeusz Zieliński, ps. „Kajman”, „Kotwicki”, „Lech Pomarańczowy”, „Tadeusz”, „Zośka” (ur. 24 stycznia 1921 w Warszawie, zm. 20 sierpnia 1943 w Sieczychach) – instruktor harcerski, harcmistrz, podporucznik AK, komendant Grup Szturmowych na terenie Warszawy, jeden z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego Kamienie na szaniec.
Syn późniejszego profesora, dziekana Wydziału Chemicznego i rektora Politechniki Warszawskiej, a następnie prorektora tajnej Politechniki Warszawskiej.
W konspiracji czynny już od października 1939 roku; a kiedy skupieni wokół niego harcerze z 23. WDH utworzyli w 1941 tzw. „Wojenną Pomarańczarnię”, stanął na jej czele pod pseudonimem „Lech Pomarańczowy”.
W grudniu 1939 i w styczniu 1940 roku uczestniczył w akcjach małego sabotażu tajnej organizacji lewicowej Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej. Od stycznia do lipca 1940 roku łącznik w komórce więziennej ZWZ (zorganizowanej przez kpt. Zygmunta Hempla i Halinę Starczewską-Chorążynę, a kierowanej później przez Kazimierza Gorzkowskiego).
W marcu 1941 roku wszedł wraz z kierowaną przez siebie drużyną do Szarych Szeregów i objął tu komendę nad Hufcem Mokotów Górny w Okręgu Południe Chorągwi Warszawskiej. Hufiec ten natychmiast włączył się do Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”, w której „Zośka” był komendantem Obwodu Mokotów Górny w Okręgu Południe. W tym czasie był jednym z najwybitniejszych wykonawców głośnych akcji małego sabotażu. Za największą liczbę „kotwic” wymalowanych na terenie swojej dzielnicy otrzymał od Komendanta Głównego „Wawra” Aleksandra Kamińskiego honorowy pseudonim „Kotwicki”. Wraz ze swoim hufcem uczestniczył także w akcji „N” (prowadzonej przez BiP KG AK dywersyjnej propagandzie w języku niemieckim).
Po ukończeniu kursu podharcmistrzowskiego („Szkoła za Lasem”) wiosną 1942 roku otrzymał z dniem 15 sierpnia 1942 roku stopień podharcmistrza i pseudonim instruktorski „Kajman”. 13 września 1942 roku urządził dla swojego hufca całodzienne ćwiczenia polowe w Lasach Chojnowskich pod Warszawą.
W wyniku reorganizacji Chorągwi Warszawskiej Szarych Szeregów w listopadzie 1942 roku pod pseudonimem „Tadeusz” został hufcowym Roju „Centrum”, dowódcą Grup Szturmowych Chorągwi Warszawskiej (składających się z 4 hufców) i jednocześnie zastępcą por. Ryszarda Białousa „Jerzego” – wojskowego dowódcy Grup Szturmowych, czyli Oddziału Specjalnego „Jerzy”, jednego z Oddziałów Dyspozycyjnych utworzonego w tym samym czasie Kedywu KG AK.
Po ukończeniu Zastępczego Kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty mianowany w styczniu 1943 roku kapralem podchorążym.
Od 1940 roku uczył się w Państwowej Szkole Budowy Maszyn, a od 1942 roku studiował na Wydziale Chemii Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej – czyli tajnej Politechniki Warszawskiej.
Aresztowany przypadkowo w końcu czerwca lub na początku lipca 1943 roku, przez tydzień lub dwa więziony był w poprawczym obozie pracy przy ul. Gęsiej („Gęsiówce”).
Po ukończeniu pierwszego wojennego kursu harcmistrzowskiego (maj–czerwiec) 15 sierpnia 1943 roku otrzymał stopień harcmistrza. W tym czasie mianowany został podporucznikiem rezerwy piechoty.
Uczestniczył w akcjach dywersyjnych:

1. w nocy z 31 grudnia 1942 na 1 stycznia 1943 roku uczestniczył w akcji „Wieniec II”– dowodził patrolem, który wysadził w powietrze przepust kolejowy pod Kraśnikiem;
2. 16 stycznia 1943 roku dowodził wykonaniem wyroku śmierci przy ul. Walecznych 26 na Ludwiku Herbercie (winnym wydania w ręce Gestapo i śmierci Andrzeja Honowskiego, prowadzącego przy ul. Asfaltowej 12 konspiracyjną wytwórnię materiałów wybuchowych dla Kedywu KG AK);
3. 2 lutego 1943 roku uczestniczył w akcji ewakuacyjnej materiałów konspiracyjnych z mieszkania Jana Błońskiego przy ul. Brackiej 23. Od tego miesiąca, kiedy „Jerzy” zagrożony aresztowaniem na kilka miesięcy wyjechał z Warszawy, „Zośka” obok pełnienia funkcji dowódcy warszawskich GS był także p.o. dowódcy OS „Jerzy”;
4. 26 marca 1943 roku dowodził grupą „Atak” w akcji pod Arsenałem („Meksyk II”), podczas której odbito z rąk Gestapo 21 więźniów, wśród nich jego przyjaciela, Jana Bytnara „Rudego”. Za udział w tej akcji otrzymał w maju 1943 Krzyż Walecznych;
5. 6 maja 1943 roku uczestniczył (jako obserwator) w próbie porwania SS-Oberscharführera Herberta Schultza (prowadzącego w Gestapo śledztwo w sprawie Grup Szturmowych) zakończonej jego likwidacją;

Uczestniczył również w przygotowaniach do odbicia z rąk niemieckich Naczelnika Szarych Szeregów, Floriana Marciniaka (nieudane akcje: „Meksyk IV”, „Chicago” i „Biała Róża”). Dowodził akcjami dywersyjnymi:

1. odbicie więźniów pod Celestynowem w nocy z 19 na 20 maja 1943 roku (w obecności kpt. „Mietka” – Mieczysława Kurkowskiego, ówczesnego bezpośredniego zwierzchnika OS „Jerzy” w Kedywie KG AK, który czuwał nad przebiegiem akcji, stanowiącej dla „Zośki” egzamin oficerski);
2. wysadzenie mostu kolejowego pod Czarnocinem na Wolbórce w nocy z 5 na 6 czerwca 1943 roku.

Poległ w ataku na strażnicę Grenzschutzpolizei w Sieczychach koło Wyszkowa w nocy z 20 na 21 sierpnia 1943, uczestnicząc w akcji „Taśma” jako obserwator.
Jego imię nosił batalion Armii Krajowej Szarych Szeregów – batalion „Zośka”.

Koszykowa 75, budynek mieszkalny profesorów Politechniki Warszawskiej,
lata 30. i stan obecny
http://www.warszawa1939.pl/index_arch_main.php?r1=politechnika_mieszkalny&r3=0


Anna Smoleńska


Anna Smoleńska w Oświęcimiu


Kotwica – Znak Polski Walczącej namalowany przez Jana Guta na placu Unii Lubelskiej w Warszawie. Po przeciwnej stronie cokołu Pomnika Lotnika Kotwicę namalował Jan Bytnar ps. „Rudy”
https://pl.wikipedia.org/wiki/Znak_Polski_Walcz%C4%85cej#/media/File:Maly_sabotaz_kotwica.jpg


Grób Anny Smoleńskiej i jej rodziców na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie


Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka”


Grób Tadeusza Zawadzkiego w kwaterze batalionu „Zośka”
na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach


Tablica upamiętniająca Tadeusza Zawadzkiego w Auli Głównej w Gmachu Głównym Politechniki Warszawskiej

1. http://mazowsze.hist.pl/37/Almanach_Muzealny/799/2003/27352/
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Anna_Smole%C5%84ska
3. http://harcbook.info/index.php/historia/articles/Szare_Szeregi_cz.2.html
4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Znak_Polski_Walcz%C4%85cej
5. https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Zawadzki_(harcmistrz)
6. http://www.info-pc.home.pl/whatfor/baza/biog_zoska_zawadzki.htm
7. http://www.polska1918-89.pl/pdf/sladami-alka,-rudego-i-zoski,1441.pdf