Tablica upamiętniająca żołnierzy VI Obwodu Praskiego AK na fasadzie kościoła p.w. św. Wincentego Pallotiego – ul. Skaryszewska 12. Zdjęcie: Kazimierz Czagowiec
Obwód VI Praga kryptonimy: "Szóstka", "6" (w ramach SZP),"46" (w ramach ZWZ/AK), "XXVI" (od 15 czerwca 1944), "VI" (od 9 sierpnia 1944), jednostka terytorialna okręgu warszawskiego Armii Krajowej działająca w okresie okupacji niemieckiej w Polsce.
Home Army Area VI Praga
In November 1939 Area VI Praga of the Union of Armed Struggle was established under the command of Lieutenant Colonel Konrad Szramka Gliszczyński codename “Zawisza”. It was the only area of the Warsaw District of the Home Army operating on the right bank of River Wisła. In 1941 it was divided into 5 regions.
In the summer of 1944 Home Army units retreating from eastern Poland were nearing Warsaw. The tasks assigned to this area were to get control of the district and its most important main roads and establish contact with the Red Army.
From 24 July, numerous motorised units of German infantry, artillery and tanks started coming to Praga. On 1 August at 7:30 commander of the area received an order to start military action at 17:00. Due to late arrival of the order it was not possible to mobilise all forces – only 40% of soldiers reported for duty. Due to shortage of weapons, which were not distributed to assembly sites, many units were not prepared to fight.
The fighting started at 17:00. Railway repair shops on Oliwska Street were attacked but they were defended by about 200 German soldiers. Faced with strong enemy resistance, insurgent units retreated to a school building on Bartnicza Street. Attack on a bridge over the Wisła-Bug Canal as well as on the barracks in Golędzinów also failed. Tanks brought in by the Germans, forced insurgents to retreat to Targówek. Attack on an anti-aircraft battery collapsed under heavy gunfire and machine gun fire. The administration building of the Bródno Cemetery was not captured either. A school building on Oszmiańska Street and 24. Police Station were captured, however. Attack on the barracks of the 36. Academic Legion Infantry Regiment on 11 Listopada Street was deterred by heavy enemy fire. Attack on the railway guardhouse on Saint Vincent Street, defended by an armoured train, did not succeed either. However, the Wileński Railway Station was seized along with administrative buildings of the Polish Railways, post office and telephone exchange on Wileńska Street, a slaughterhouse on Sierakowskiego Street and a school building on Kawęczyńska Street. Insurgents tried but failed to capture well-defended Kierbedzia Bridge and gendarmerie station on Targowa Street. Poniatowski Bridge was not seized either.
On the second day of the uprising, several hundred insurgents continued to fight in the district. However, due to overwhelming German advantage, fighting in the Praga district came to an end after three days. On 4 August area commander Lieutenant Colonel Antoni Żurowski ordered to resume underground operations. In the course of the next few weeks, some units crossed the river to the left bank of Warsaw. Approximately 150 soldiers reached the Kampinos Forest. The rest, as ordered by the area commander joined the Polish 1. Army.
Okres konspiracji
W listopadzie 1939 powstał 6. praski obwód ZWZ, którego komendantem został ppłk Konrad Szramka Gliszczyński ps. "Zawisza".
W 1941 obwód został podzielony na rejony szkoleniowe, taktyczne i organizacyjne. Utworzono 5 rejonów, a w każdym z nich sztaby i służby.
I rejon: Nowe Bródno – Pelcowizna – dowódca kpt. Zygmunt Pawlik ps. "Antoni".
II rejon: Bródno – Targówek – Targówek Fabryczny – dowódca kpt. Kazimierz Lichodziejowski ps. "Tara".
III rejon: Grochów – Saska Kępa – dowódca rtm. Tadeusz Schollenderger ps. "Rakowski".
IV rejon: Michałów – dowódca mjr. Henryk Bełdycki ps. "Stefan".
V rejon: Praga Centralna – dowódca kpt. Zygmunt Bobrowski ps. "Ludwik".
Obwód VI Praga był jedynym prawobrzeżnym obwodem Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej (AK). Był też obszarem, do którego zbliżały się wycofywane oddziały AK ze wschodnich terenów Rzeczypospolitej idące na Warszawę.
Do zadań VI Obwodu należało – poza opanowaniem dzielnicy i jej najważniejszych tras przelotowych - nawiązanie kontaktu z Armią Czerwoną.
Od 24 lipca 1944 na Pragę zaczęły napływać liczne jednostki zmotoryzowanej piechoty niemieckiej, artylerii i czołgów. 1 sierpnia o godz. 7.30 komendant obwodu otrzymał rozkaz rozpoczęcia działań zbrojnych o godz. 17.00. Szczególny nacisk położono w nim na "zakorkowanie mostów".W związku ze spóźnionym otrzymaniem rozkazu ,który zgodnie z założeniami miał być przekazany dowódcy obwodu 24 godziny przed rozpoczęciem walk,szwankowała mobilizacja sił i środków obwodu.W związku ze znaczną koncentracją regularnych sił niemieckich na Pradze oraz ujawnionym w czasie poprzedniego pogotowia fatalnym stanem uzbrojenia konspiratorów część oficerów i żołnierzy obwodu kwestionowała sens podjęcia walki na Pradze.
Okres walk powstańczych
Na godzinę "W" z nominalnego stanu liczebnego obwodu zmobilizowano około 40% żołnierzy. Uzbrojenie obwodu posiadane przed powstaniem było dalece niewystarczające i składało się z:
272 karabinów różnych wzorów i 4800 sztuk amunicji;
6 ciężkich karabinów maszynowych i 2600 sztuk amunicji;
7 ręcznych karabinów maszynowych;
1 działka przeciwpancernego z 80 pociskami;
10 pistoletów maszynowych i 900 sztuk amunicji;
35 pistoletów maszynowych "STEN";
1000 granatów ręcznych (w tym ok. 500 własnej produkcji);
ok. 600 butelek zapalających.
Z powodu braku broni (której często nie zdołano dostarczyć na miejsca zbiórek) oraz niepełnej mobilizacji wiele oddziałów obwodu nie osiągnęło gotowości bojowej.
O godz. 17.00 1 sierpnia rozpoczęto walki. W I rejonie zaatakowano warsztaty kolejowe przy ul. Oliwskiej bronione przez ok. 200 żołnierzy niemieckich. Wobec silnego oporu nieprzyjaciela wycofano się do budynku szkoły przy ul. Bartniczej. Niepowodzeniem zakończył się atak na most na kanale Wisła-Bug, jak i na koszary w Golędzinowie. Po wprowadzeniu przez Niemców do walki czołgów, powstańcy zmuszeni byli wycofać się na Targówek.
W II rejonie natarcie na baterię dział przeciwlotniczych załamało się pod silnym ogniem dział i karabinów maszynowych. Nie zdobyto też budynku zarządu cmentarza na Bródnie. Opanowano budynek szkoły przy ul. Oszmiańskiej i XXIV Komisariat Policji, gdzie zdobyto kilkanaście karabinów i pistoletów.
W III rejonie z powodu obecności silnych niemieckich oddziałów pancernych oraz bardzo słabego uzbrojenia powstańcy nie zdecydowali się na rozpoczęcie ataku.
W IV rejonie natarcie na koszary 36 pp Legii Akademickiej przy ul. 11 Listopada załamało się pod silnym ogniem nieprzyjacielskich karabinów maszynowych, działek przeciwpancernych i 16 czołgów. Niepowodzeniem zakończyło się natarcie na wartownię kolejową przy ul. Św. Wincentego, bronioną przez pociąg pancerny.
W V rejonie zdobyto Dworzec Wileński, budynki dyrekcji PKP, pocztę i stację telefoniczną przy ul. Wileńskiej, zabudowania rzeźni przy ul. Sierakowskiego i budynek szkoły przy ul. Kawęczyńskiej. Niepowodzeniem zakończyło się natarcie na silnie broniony most Kierbedzia i posterunek żandarmerii przy ul. Targowej. Grupa 12 niemieckich czołgów, poruszających się wzdłuż ulic Grochowska – Targowa – 11 Listopada – Św. Wincentego, uniemożliwiła powstańcom zbudowanie barykad. Nie zdołano też, wobec przygniatającej przewagi ogniowej nieprzyjaciela, zdobyć mostu Poniatowskiego. Drugiego dnia powstania walkę kontynuowało kilkuset powstańców w kilku punktach dzielnicy. Z powodu przygniatającej przewagi niemieckiej,niepełnej mobilizacji sił obwodu oraz słabego uzbrojenia powstańców walki na Pradze wygasły po 3 dniach.
4 sierpnia dowódca obwodu ppłk Antoni Żurowski ps. "Bober", "Papież", za zgodą komendanta okręgu, wydał rozkaz powrotu do konspiracji.
Część oddziałów w ciągu następnych tygodni przedostawała się do lewobrzeżnej Warszawy, a ok. stu pięćdziesięciu żołnierzy dotarło do Kampinosu. Pozostali, na rozkaz komendanta Obwodu, wstąpili w szeregi 1. Armii WP.
Zdjęcia
Kościół p.w. św. Wincentego Pallotiego Zdjęcie: Kazimierz Czagowiec
Tablice umieszczone na fasadzie kościoła p.w. św. Wincentego Pallotiego
Zdjęcie: Kazimierz Czagowiec
Składanie wieńców pod tablicą umieszczoną na fasadzie kościoła p.w. św. Wincentego Pallotiego
Tablica VI Obwodu PraskiegoArmii Krajowej z tabliczką z kodem QR
Zdjęcie: Kazimierz Czagowiec
Tablica upamiętniająca 6-XXVI Obwód Armii Krajowej
centralna część parku im. Obwodu Praga Armii Krajowej na Grochowie
http://www.twoja-praga.pl/praga/pomniki/3963.html