W piątek 21 lipca br. późnym popołudniem wyruszył z Warszawy spod budynku PAST-y Rajd Kombatancki na ziemię tarnowską. Celem Rajdu było upamiętnienie 73. rocznicy Akcji III MOST.
Organizatorem Rajdu był Zarząd Główny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej przy współpracy z Okręgiem Tarnów ŚZŻAK. Uczestniczyli w nim władze Zarządu Głównego wraz z rodzinami oraz członkowie i sympatycy ŚZŻAK.
Trasa Rajdu przez te dni wiodła przez Tarnów, Polanę Kałużówka, Obóz Pracy w Pustkowie, Park Historyczny BLIZNA, Wał Ruda oraz Zabawa k/Radłowa.
W Tarnowie przywitali nas przedstawiciele Zarządu Okręgu Tarnów ŚZŻAK: Prezes Ryszard Żądło oraz Wiceprezes Maciej Małozięć, po czym przystąpiliśmy do uroczystej kolacji, która była również okazją do wspomnień i zapoznania się z bieżącą działalnością Okręgu Tarnów.
Po wspólnym posiłku udaliśmy się na odpoczynek.
W sobotę tuż po śniadaniu Prezes Okręgu Tarnów ŚZŻAK Ryszard Żądło pokazał nam Izbę Pamięci Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoratu Tarnów. Uczestnicy Rajdu z zaprezentowanej tam wystawy oraz m.in. kolekcji mundurów i broni dowiedzieli się dużo o działalności Armii Krajowej na terenie Inspektoratu Tarnów, a także o działalności wywiadu Armii Krajowej w rozpracowywaniu tajnego niemieckiego programu rakietowego. Każdy z uczestników mógł również wybić sobie własnoręcznie na miedzianej blaszce ryngraf z orzełkiem Armii Krajowej.
Następnie udaliśmy się do miejsca walk oddziałów Armii Krajowej w sierpniu 1944 r. - na Polanę Kałużówka k/Dębicy, gdzie w asyście Związku Strzeleckiego „Strzelec” z Dębicy oddaliśmy hołd, zapaliliśmy znicze i złożyliśmy kwiaty, a Wiceprezes Okręgu Tarnów ŚZŻAK Kol. Maciej Małozięć przybliżył nam historię tego miejsca pamięci.
Polana Kałużówka jest centralnym punktem Szlaku Partyzanckiego. Tu miała miejsce dwudniowa bitwa żołnierzy II Zgrupowania 5. Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej z oddziałami niemieckimi w sierpniu 1944 r. Pomnik na Polanie upamiętnia wszystkich żołnierzy II Zgrupowania Obwodu Dębica, którzy polegli w okresie Akcji „Burza”.
Następnie udaliśmy się do Publicznego Gimnazjum im. mjr Adama Lazarowicza ps. „Klamra” w Gumniskach, gdzie powitał nas Dyrektor Pan Włodzimierz Jaźwiński, który opowiedział uczestnikom o patronie szkoły oraz o osiągnięciach swoich podopiecznych, a uczestnicy mieli okazję obejrzeć Izbę Pamięci poświęconą patronowi szkoły oraz żołnierzom Armii Krajowej Obwodu AK Dębica.
Kolejnym punktem programu naszego Rajdu była miejscowość Pustków gdzie planowaliśmy zwiedzić Obóz Pracy. Najpierw jednak udaliśmy się na Górę Śmierci i przed pomnikiem upamiętniającym ofiary obozu oddaliśmy hołd, zapaliliśmy znicze oraz złożyliśmy kwiaty. Warto również wspomnieć, że na Górę Śmierci, ku czci pomordowanych prowadzi „Droga Cierpienia”, na którą składa się 14 rzeźb w kształcie ludzkich rąk.
Po części oficjalnej zeszliśmy do dawnego niemieckiego obozu pracy. Obecnie w tym miejscu znajduje się otwarte Mini Muzeum oraz Europejskie Centrum Pamięci i Pojednania w Pustkowie Osiedlu. Ekspozycja muzealna znajduje się w zrekonstruowanych barakach obozowych, w których można zobaczyć m.in. makiety obozu i poligonu, a także niezwykle emocjonujące ekspozycje w tym oryginalne wyposażenie takiego obozu. Przewodnik Pan Marian Matkowski w bardzo ciekawy sposób przekazał nam historię i działanie obozu pracy oraz poligonu Waffen SS w latach 1940-1944, a ponadto cały kontekst dziejów powiatu dębickiego i jego mieszkańców w okresie II wojny światowej.
Następnie udaliśmy się na dawny poligon doświadczalny rakiet V2 w miejscowości Blizna gdzie znajduje się obecnie Pak Historyczny BLIZNA.
To tu w sierpniu 1943 r. Niemcy postanowili utworzyć poligon szkolno-doświadczalny gdzie doskonalili i testowali przede wszystkim latające bomby V1, oraz rakiety V2. Historia niemieckich prac nad pociskami rakietowymi nieodwracalnie związana jest z działalnością wywiadowczą AK. Blizna była pod stałą obserwacją AK i Batalionów Chłopskich. Największym sukcesem polskiej konspiracji było zlokalizowanie, zabezpieczenie i przewiezienie do Londynu części z niewybuchu V2, która spadła w okolicach wsi Sarnaki. Akcja ta nosiła kryptonim „Most III”.
Celem otwarcia Parku Historycznego BLIZNA było ocalenie od zapomnienia prawdy historycznej o miejscu, które odegrało znaczącą rolę w II wojnie światowej, w tym działalność konspiracyjną Armii Krajowej. Opiekun tego miejsca Pan Wiesław Jeleń opowiedział nam historię tego miejsca, a przed obeliskiem, który upamiętnia żołnierzy poległych w operacjach wywiadowczych uwieńczonych zdobyciem informacji o broni V1 i V2 oddaliśmy hołd, zapaliliśmy znicze i złożyliśmy kwiaty.
Po niezwykle emocjonującym dniu udaliśmy się na kolację i nocleg do Tarnowa.
W niedzielę tuż po śniadaniu na zaproszenie Burmistrza Radłowa Pana Zbigniewa Mączki, Kustosza Sanktuarium bł. Karoliny Kózkówny w Zabawie ks. Zbigniewa Szostaka oraz Prezesa Honorowego płk Zbigniewa Baszaka i Zarządu Okręgu Tarnów ŚZZŻAK udaliśmy się do miejscowości Wał Ruda na lokalne - oficjalne uroczystości upamiętniające 73. rocznicę Akcji III MOST. Tam przed pomnikiem upamiętniającym Akcję w asyście pocztów sztandarowych i Orkiestry Dętej z Radłowa odegrano hymn państwowy, a słowo do uczestników skierowali: Prezes Okręgu Tarnów ŚZŻAK Ryszard Żądło, Prezes Zarządu Głównego ŚZŻAK prof. dr hab. Leszek Żukowski oraz Burmistrz Radłowa Pan Zbigniew Mączka, następnie delegacje złożyły kwiaty i zapaliły znicze.
Równolegle delegacja w osobach członków Prezydium ZG: dr Piotra W. Kurka, Sekretarza ZG Ryszarda Dorfa oraz Wiceprezesa Okręgu Tarnów ŚZŻAK Macieja Małozięcia, w asyście wozu bojowego Ochotniczej Straży Pożarnej z Wał Rudy, pobrała Ziemię z lądowiska „Motyl”, z którego to startował i lądował samolot Dakota w Akcjach II i III „Most”, zabierając z tej ostatniej elementy rakiety V2 do sojuszniczej Wielkiej Brytanii. Ziemia ta zostanie umieszczona w niszy kamienia węgielnego Pomnika Armii Krajowej w Krakowie, wznoszonego u stóp Wawelu. (Certyfikat)
Po zakończeniu części oficjalnej obchodów w miejscowości Wał Ruda, udaliśmy się do Sanktuarium bł. Karoliny Kózkówny do Zabawy koło Radłowa na mszę świętą w intencji uczestników Akcji III Most.
Po podniosłej Mszy Świętej, którą odprawiło trzech celebransów pod przewodnictwem ks. Kapelana Marcina Krępa odbył się piknik historyczny podczas którego zostały wręczone Odznaczenia i Dyplomy Za Zasługi dla Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Za wybitne zasługi w rozpowszechnianiu wiedzy o Polskim Państwie Podziemnym, SZP-ZWZ-AK, z rąk Prezesa ZG ŚZŻAK prof. dr. hab. Leszka Żukowskiego Odznaczenia odebrali : Pani Józefa Żelazko-Szczurek z Koła Brzesko ŚZŻAK, poseł na Sejm RP, oraz Pan Zbigniew Mączka Burmistrz Radłowa.
Natomiast Dyplomy Prezes ZG wręczył Panu Franciszkowi Krupie i Antoniemu Skurnóg z Koła Brzesko ŚZŻAK, Panu Przemysławowi Pawłowiczowi ofiarodawcy części historycznego samolotu Dakota oraz Panu Adamowi Godawskiemu Prezesowi Firmy Transportowej OMEGA z Pilzna.
Prezes Zarządu Głównego ŚZŻAK w podziękowaniu otrzymał z rąk Pani Prezes Koła Dębica ŚZŻAK kpt. Izabeli Podhalańskiej Medal „25-lecia ŚZŻAK w Dębicy”.
Następnie uczestnicy uroczystości wysłuchali gawędy historycznej o Akcji III MOST, a także historii samolotu Dakota i jego fragmentów sprowadzonych do Zabawy oraz obejrzeli przygotowany na tą okazję przez oddziały Strzeleckie z Dąbrowy Tarnowskiej i Tarnowa pokaz akcji bojowej.
Zwieńczeniem naszej wizyty na ziemi tarnowskiej był wspólny obiad, po którym wyruszyliśmy w drogę powrotną do Warszawy.
Dziękujemy wszystkim za podjęty trud i uczestnictwo w tej wspólnej podróży. Jednak szczególne podziękowania należą się Zarządowi Okręgu Tarnów ŚZŻAK tj. Prezesowi Honorowemu płk Zdzisławowi Baszakowi, Prezesowi Zarządu Okręgu Ryszardowi Żądło oraz Wiceprezesowi Maciejowi Małozięć, ponieważ to Oni bardzo nam pomogli w realizacji tego pomysłu i podczas naszego pobytu na ziemi tarnowskiej otoczyli nas opieką i niezwykle serdeczną gościnnością.
Podziękowania należą się również wszystkim osobom, które spotkaliśmy na trasie naszego Rajdu, a które nas tak serdecznie przyjmowały. Cieszy nas, że na każdym kroku spotykała nas życzliwość w miejscach, które odwiedzaliśmy.
Dziękujemy również Urzędowi ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych za wsparcie finansowe oraz Dowództwu Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, które to użyczyło nam bezpłatnie autokar. Bez wsparcia tych instytucji upamiętnienie miejsc, które odniosły tak znaczące fakty w naszej historii, nie doszłoby do skutku.
/S.K/
fot. S.K i H.G